عضو شوید
عضویت سریع
آمار مطالب
آمار بازدید
حاکمیت نگرش عیرتوسعه ای و بعضاً ضد توسعه ای افراد تأثیر گذار استان موجب تشدید عقب ماندگی استان شده است / مدیریت جزیره ای واحدهای ملی (نفت، پتروشیمی، ذوب فلزات، ...) باعث شده بر خلاف انتظارات نظری و عملی، مضرّات ناشی از فعالیت این واحدها (آلودگی، ازدحام و ترافیک، تورم و ....) در استان رسوب کرده و امواج توسعه ای آنها به خارج از استان منتقل شود
خوزنیوز: دکتر سید مرتضی افقه، اقتصاددان خوزستانی و عضو هیئت علمی دانشکده اقتصاد دانشگاه شهید چمران اهواز بمناسبت سفر استانی رییس جمهور به خوزستانی نامه ای را خطاب به ایشان نوشته است که متن آن در زیر می آید:
جناب آقای دکتر روحانی ریاست محترم جمهور اسلامی ایران
با اهدا سلام و آرزوی توفیق روزافزون برای حضرتعالی و هیئت محترم دولت، ضمن تقدیر از حسن انتخاب استان خوزستان به عنوان اولین مقصد استانی خود، نکاتی پیرامون شرایط اقتصادی اجتماعی خوزستان عرض نموده چکیده ای از متن "الگویی برای توسعه استان خوزستان" که در مهرماه در رسانه های ملی و استانی منتشر کردم را به استحضار می رسانم. امیدوارم این نوشتار کوتاه بینشی نو از زاویه ای دیگر در اختیار حضرتعالی قرار دهد.
1- مفهوم توسعه: از آنجا که بسیاری از صاحب نظران و تصمیم گیران در مباحث خود سخن از توسعه به میان می آورند بدون آنکه مفهوم آن بین همه یکسان باشد، لازم است در این نوشتار ابتدا مفهوم توسعه را بیان نمایم. بر اساس ادبیات موجود و بر خلاف برداشت سطحی بسیاری از تصمیمگیران کشور، توسعه فرایندی نرم افزاری است نه سخت افزاری و به تغییر نگرش و دیدگاه افراد جامعه بستگی دارد نه سرمایه گذاری های کور با تمسک به درآمدهای ناشی از فروش نفت. به زبانی دیگر: توسعه فرایندی است که انسان توسعه نیافته را (انسان با بینش غیر توسعهای یا ضد توسعهای) به انسان توسعه یافته (انسانی با بینش توسعه یافته) ارتقاء میدهد. انسان توسعه یافته منبع و مبدأ رشد و پیشرفت در همه ابعاد از جمله رشد اقتصادی است. برخی ویژگی های انسان توسعه یافته به قرار زیر است:
انسان توسعه یافته: برای حیات مادی اهمیت قائل است، به انسان به دلیل انسان بودنش احترام می گذارد، به توانایی رشد او تا بی نهایت اعتقاد دارد، منبع این رشد را عقل می داند. تنها سرمایه و ثروت موجود در عالم را بشر می داند و تنها ثروت بی بدیل انسان را عقل او میداند، سرمایه هایی غیر از عقل (منابع طبیعی مثل نفت و طلا و ...) را بالقوه میداند و وقتی به فعل در می آیند که از عقل استفاده شود، به کمیابی منابع اعتقاد دارد بنا براین تلاش می کند که این منابع را هدر ندهد (حفظ سرمایه ها و محیط زیست). بر این اساس بهره وری به شاخص مهمی در تفکر توسعه تبدیل می شود، ...
نتیجه آنکه توسعه فرایندی تربیتی است که نیاز به زمان دارد. لذا برای نیل به توسعه، پیش از آنکه سرمایه گذاری های فیزیکی و مالی با بهره گیری از درآمدهای حاصل از فروش نفت راهگشا باشند، سرمایه گذاری های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در جهت تغییر نگرش انسانهای با بینش توسعه نیافته به انسان های توسعه یافته (انسانی با تعریف فوق) زمینه ساز پیشرفت جامعه در همه ابعاد (توسعه) خواهد بود.
2- قابلیت ها و فرصتهای استان خوزستان:
اگر چه ویژگیهای منحصر به فرد استان خوزستان مکرر بیان شده اما مرور اهم آنها در این نوشتار نیز مفید خواهد بود. همانگونه که مستحضرید، استان خوزستان علاوه بر برخورداری از بیشترین ذخایر نفت و گاز کشور، از قابلیت های اقتصادی برجستهی دیگری نیز برخوردار است: دومین قطب صنایع ذوب فلزات در کشور است، دارای کشت و صنعتهای متعدد و عظیم نیشکر و صنایع جانبی است، سهم قابل توجهی از تولید انرژی کشور را داراست، تنها استانی است که از سه نوع مرز خشکی، مرز آبیِ رودخانه ای و مرز آبیِ دریائی برخوردار است و بنابراین نقش استراتژیک و مهمی در بازرگانی خارجی کشور ایفا می کند، 30 درصد آبهای کشور در این استان جاری است، دارای 7 سد عظیم است که نقش پر رنگی در تولید انرژی و محصولات کشاورزی ایفا می کند، ...
با این وصف، این حجم از قابلیتهای تأثیر در اقتصادی ملی باعث شده تا قابلیت های فرهنگی-اجتماعی استان در سایه قرار گیرد: وجود اقوام و فرهنگهای متنوع، اصیل و تأثیر گذار در تاریخ کشور، برخورداری از تجارب بیش از یکصد سال حضور و فعالیت مدرنترین واحدهای نفتی جهان، برخورداری از ذخیره معنوی ناشی از 8 سال دفاع فداکارانه جوانان کشور در استان خوزستان، برخورداری از جوانانی پاک و پرانگیزه و علاقمند به پیشرفت و تعالی کشور، و ..... از جمله ثروتهای معنوی موجود در استان خوزستان است که بیش از ثروت های اقتصادیِ پیش گفته زمینه ساز تحول استان و کشور خواهند بود، اگر به خوبی مدیریت شوند.
3- ضعف ها و تهدیدها:
بسیاری از مدیران و تصمیم گیران استان برای توجیه بیتدبیریهای خود نکاتی همچون 8 سال جنگ، گرمای طاقت فرسا، دریافت ناعادلانه بودجههای استانی، بی توجهی مسئولین مرکز به استان، انتخاب مسئولین غیربومی و ..... را دلیل عقب ماندگی استان عنوان می کنند، اما این نگرش سطحی به مسئله باعث شده است تا موانع اصلی و ریشهای توسعه استان پنهان بمانند. برخی از این موانع به شرح زیر است:
1- بینش بسیاری از ساکنین و به خصوص نخبگان (روشنفکران، دانشگاهیان، روحانیون، ...) استان غیر توسعه ای است؛
2- در اغلب سالهای پس از جنگ مسئولینی ضعیف یا بسیار ضعیف در همه سطوح استان مدیریت کردهاند؛
3- همین مدیران نیزدر اغلب دوره ها بسیار بی ثبات بوده و تغییر مکرر آنها موجب اخلال در برنامه های توسعه ای شده است؛
4- نگاه اغلب استانداران و مدیران و تأثیر گذاران استان غیر توسعه ای بوده است؛
5- به دلایل مختلف، واحدهای ملی که بالقوه می توانستند عامل پیشرفت استان باشند، به مانعی برای آن تبدیل شده اند؛
6- نگاه رانتی و کام جویانه به مسئولیت ها و تشدید آن به دلیل بافت قومی در استان، باعث شده است که نخبگان استان به جای توجه به شایستگی های نامزدهای مدیریت، به قومیت آنها توجه کرده و این وضعیت در بسیاری موارد به کشمکش و اتلاف انرژی و زمان برای تعیین مسئولین اصلی استان تبدیل شده است. نتیجه آنکه مسئولین تصمیم گیر ذیربط، کمتر به انتخاب اصلح تن داده اند. به نظر می رسد دلیل این کشمکش آن است که در ذهن بسیاری از افراد، مسئولیت ها و موقعیت های اجرایی، امتیاز و رانت تلقی می شوند نه مسئولیت (به این معنی که افراد در مقابل عملکرد خود مورد سؤال قرار گیرند).
پیشنهاداتی برای توسعه و رفع عقب ماندگی استان:
1- به دلیل جایگاه بسیار ویژه خوزستان در کشور، مدیریت استان در همه سطوح نیاز به انتخاب افرادی با تجربه موفق (نه صرفاً دارای تجربه) در سطوح ملی و البته توسعه یافته (بومی یا غیربومی) دارد. شواهد نشان میدهد که دولتها در طول دهه های گذشته (بلکه از زمان کشف نفت تا کنون)، واحدهای ملی و بزرگ موجود در استان را به صورت جزایر جداگانه از استان از طریق مدیران پرتجربه، قوی و موفق کنترل و مدیریت می کنند. جدا کردن واحدهای ملی از مدیریت استان باعث کماهمیت شدن انتخاب مدیران استانی شده است. لذا طی دو دهه گذشته بسیاری از مدیران استان از بین افراد ضعیف یا بسیار ضعیف انتخاب شده اند. نتیجه آنکه استان خوزستان علیرغم قابلیت های بی نظیر فوق الذکر، در تناقضی عجیب، به لحاظ شاخص های اجتماعی و اقتصادی در سطح استانهای محروم کشور قرار گرفته است. با این توصیفات، در صورتی که عزمی جدی توأم با تدبیر برای رفع عقب ماندگی خوزستان وجود داشته باشد، پیش از آنکه به فکر افزایش بودجههای استان باشید، به فکر انتخاب مدیرانی باشید که توسعه خواه (با تعریف فوق)، پرانگیزه، صاحب فکر و اندیشه، متخصص و با اعتماد به نفس باشید. چنین مدیرانی آنگاه قادر خواهند بود بودجه های دریافتی را به نحو بهینه صرف رشد و پیشرفت استان نمایند. هرگونه انتخابی غیر از آنچه بیان شد باعث می شود همچون دهههای گذشته سرمایههای انسانی و طبیعی استان تلف شده، عقب ماندگی تداوم یابد و زمینه بروز مخاطرات اجتماعی سیاسی فراهم گردد.
2- مدیریت جزیره ای واحدهای ملی (نفت، پتروشیمی، ذوب فلزات، ...) باعث شده بر خلاف انتظارات نظری و عملی، مضرّات ناشی از فعالیت این واحدها (آلودگی، ازدحام و ترافیک، تورم و ....) در استان رسوب کرده و امواج توسعه ای آنها (به قول فرانسوا پرو مبتکر نظریه قطب توسعه) به خارج از استان منتقل شود. با بهره گیری از مدیرانی با ویژگی فوق، زمینه سازگار شدن منافع ملی و محلی این واحدها در سطح استان فراهم میگردد.
3- استان خوزستان (همچون کل کشور) از دو بخش کاملاً متمایز سنتی و مدرن در همه ابعاد اقتصادی و اجتماعی تشکیل شده است. لذا برای رفع عقب ماندگی هر بخش، برنامهای مجزا و متناسب با ویژگیها و ساختارهای همان بخش ضروری است. ارائه و اجرای طرحهای کور و سطحی و یکسان با هدف رفع عقب ماندگی که تاکنون توسط بسیاری از مدیران و یا پیگیری برخی نمایندگان صورت گرفته نه تنها مشکل چندانی از عقب ماندگی استان را برطرف ننموده، بلکه در بسیاری موارد شرایط را وخیم تر کرده است. به عنوان نمونه، تأسیس واحدهای مدرنی مثل پتروشیمی یا صنایع فولاد با هدف کاهش بیکاری در شهرهای کوچک و محروم که درصد قابل توجهی از متقاضیان کار آنها فاقد تخصص و تحصیلات عالی و متوسطهاند و در بسیاری موارد بی سواداند نه تنها مشکل بیکاران آن شهرها را حل نکرده است بلکه به مهاجرتها و مشکلات اجتماعی ناشی از آن کمک کرده است.
4- تجربه بیش از صد سال حضور وسیع شرکت نفت و واحدهای جانبی آن و نیز حدود 40 سال واحدهای عظیم ملی در استان ثابت کرده است که عمده دلیل عقب ماندگی، نبود یا کمبود سرمایه و سرمایه گذاری نبوده بلکه عدم بهره برداری مناسب از این حجم سرمایه گذاری ها به دلیل حاکمیت دیدگاه های غیرتوسعه ای یا حتی ضد توسعه ای در بسیاری از نخبگان و تأثیرگذاران (روشنفکران، متخصصین، روحانیون...) بوده است. به عبارت دیگر، حاکمیت نگرش غیرتوسعه ای و بعضاً ضد توسعه ای افراد تأثیر گذار استان موجب تشدید عقب ماندگی استان شده است.
5- در نهایت، برای رفع غالب مشکلات اقتصادی استان و کشور (بیکاری، تورم، رشد کم یا منفی اقتصادی، توزیع درآمد ...) تولید باید اولویت اول برنامه تمام مدیران باشد. در استان خوزستان و در نگاه مدیران ذیربط، نه تنها تولید دارای اولویت بالایی نیست بلکه زیر فشارهای ناشی از ناکارایی بخش دولتی (به خصوص سازمانهای مالیات و عوارض بگیر)، بخش خصوصی تولید کننده استان به شدت نحیف و در بسیاری موارد تعطیل یا نیمه تعطیل شده اند (این البته جدای مشکلات کلی تولید ظرف یکی دو سال اخیر به دلیل اجرای نا مناسب هدفمندی یارانه ها می باشد). رفع این مشکل با انتصاب مدیرانی توسعه خواه که تولید در اولویت اول برنامه هایشان قرار دارد خواهد صورت خواهد گرفت.
در خاتمه امیدوارم اولین دیدار استانی تان برکات فراوانی برای کشور و استان خوزستان داشته باشد
جناب آقای دکتر روحانی ریاست محترم جمهور اسلامی ایران
با اهدا سلام و آرزوی توفیق روزافزون برای حضرتعالی و هیئت محترم دولت، ضمن تقدیر از حسن انتخاب استان خوزستان به عنوان اولین مقصد استانی خود، نکاتی پیرامون شرایط اقتصادی اجتماعی خوزستان عرض نموده چکیده ای از متن "الگویی برای توسعه استان خوزستان" که در مهرماه در رسانه های ملی و استانی منتشر کردم را به استحضار می رسانم. امیدوارم این نوشتار کوتاه بینشی نو از زاویه ای دیگر در اختیار حضرتعالی قرار دهد.
1- مفهوم توسعه: از آنجا که بسیاری از صاحب نظران و تصمیم گیران در مباحث خود سخن از توسعه به میان می آورند بدون آنکه مفهوم آن بین همه یکسان باشد، لازم است در این نوشتار ابتدا مفهوم توسعه را بیان نمایم. بر اساس ادبیات موجود و بر خلاف برداشت سطحی بسیاری از تصمیمگیران کشور، توسعه فرایندی نرم افزاری است نه سخت افزاری و به تغییر نگرش و دیدگاه افراد جامعه بستگی دارد نه سرمایه گذاری های کور با تمسک به درآمدهای ناشی از فروش نفت. به زبانی دیگر: توسعه فرایندی است که انسان توسعه نیافته را (انسان با بینش غیر توسعهای یا ضد توسعهای) به انسان توسعه یافته (انسانی با بینش توسعه یافته) ارتقاء میدهد. انسان توسعه یافته منبع و مبدأ رشد و پیشرفت در همه ابعاد از جمله رشد اقتصادی است. برخی ویژگی های انسان توسعه یافته به قرار زیر است:
انسان توسعه یافته: برای حیات مادی اهمیت قائل است، به انسان به دلیل انسان بودنش احترام می گذارد، به توانایی رشد او تا بی نهایت اعتقاد دارد، منبع این رشد را عقل می داند. تنها سرمایه و ثروت موجود در عالم را بشر می داند و تنها ثروت بی بدیل انسان را عقل او میداند، سرمایه هایی غیر از عقل (منابع طبیعی مثل نفت و طلا و ...) را بالقوه میداند و وقتی به فعل در می آیند که از عقل استفاده شود، به کمیابی منابع اعتقاد دارد بنا براین تلاش می کند که این منابع را هدر ندهد (حفظ سرمایه ها و محیط زیست). بر این اساس بهره وری به شاخص مهمی در تفکر توسعه تبدیل می شود، ...
نتیجه آنکه توسعه فرایندی تربیتی است که نیاز به زمان دارد. لذا برای نیل به توسعه، پیش از آنکه سرمایه گذاری های فیزیکی و مالی با بهره گیری از درآمدهای حاصل از فروش نفت راهگشا باشند، سرمایه گذاری های فرهنگی، اجتماعی و مذهبی در جهت تغییر نگرش انسانهای با بینش توسعه نیافته به انسان های توسعه یافته (انسانی با تعریف فوق) زمینه ساز پیشرفت جامعه در همه ابعاد (توسعه) خواهد بود.
2- قابلیت ها و فرصتهای استان خوزستان:
اگر چه ویژگیهای منحصر به فرد استان خوزستان مکرر بیان شده اما مرور اهم آنها در این نوشتار نیز مفید خواهد بود. همانگونه که مستحضرید، استان خوزستان علاوه بر برخورداری از بیشترین ذخایر نفت و گاز کشور، از قابلیت های اقتصادی برجستهی دیگری نیز برخوردار است: دومین قطب صنایع ذوب فلزات در کشور است، دارای کشت و صنعتهای متعدد و عظیم نیشکر و صنایع جانبی است، سهم قابل توجهی از تولید انرژی کشور را داراست، تنها استانی است که از سه نوع مرز خشکی، مرز آبیِ رودخانه ای و مرز آبیِ دریائی برخوردار است و بنابراین نقش استراتژیک و مهمی در بازرگانی خارجی کشور ایفا می کند، 30 درصد آبهای کشور در این استان جاری است، دارای 7 سد عظیم است که نقش پر رنگی در تولید انرژی و محصولات کشاورزی ایفا می کند، ...
با این وصف، این حجم از قابلیتهای تأثیر در اقتصادی ملی باعث شده تا قابلیت های فرهنگی-اجتماعی استان در سایه قرار گیرد: وجود اقوام و فرهنگهای متنوع، اصیل و تأثیر گذار در تاریخ کشور، برخورداری از تجارب بیش از یکصد سال حضور و فعالیت مدرنترین واحدهای نفتی جهان، برخورداری از ذخیره معنوی ناشی از 8 سال دفاع فداکارانه جوانان کشور در استان خوزستان، برخورداری از جوانانی پاک و پرانگیزه و علاقمند به پیشرفت و تعالی کشور، و ..... از جمله ثروتهای معنوی موجود در استان خوزستان است که بیش از ثروت های اقتصادیِ پیش گفته زمینه ساز تحول استان و کشور خواهند بود، اگر به خوبی مدیریت شوند.
3- ضعف ها و تهدیدها:
بسیاری از مدیران و تصمیم گیران استان برای توجیه بیتدبیریهای خود نکاتی همچون 8 سال جنگ، گرمای طاقت فرسا، دریافت ناعادلانه بودجههای استانی، بی توجهی مسئولین مرکز به استان، انتخاب مسئولین غیربومی و ..... را دلیل عقب ماندگی استان عنوان می کنند، اما این نگرش سطحی به مسئله باعث شده است تا موانع اصلی و ریشهای توسعه استان پنهان بمانند. برخی از این موانع به شرح زیر است:
1- بینش بسیاری از ساکنین و به خصوص نخبگان (روشنفکران، دانشگاهیان، روحانیون، ...) استان غیر توسعه ای است؛
2- در اغلب سالهای پس از جنگ مسئولینی ضعیف یا بسیار ضعیف در همه سطوح استان مدیریت کردهاند؛
3- همین مدیران نیزدر اغلب دوره ها بسیار بی ثبات بوده و تغییر مکرر آنها موجب اخلال در برنامه های توسعه ای شده است؛
4- نگاه اغلب استانداران و مدیران و تأثیر گذاران استان غیر توسعه ای بوده است؛
5- به دلایل مختلف، واحدهای ملی که بالقوه می توانستند عامل پیشرفت استان باشند، به مانعی برای آن تبدیل شده اند؛
6- نگاه رانتی و کام جویانه به مسئولیت ها و تشدید آن به دلیل بافت قومی در استان، باعث شده است که نخبگان استان به جای توجه به شایستگی های نامزدهای مدیریت، به قومیت آنها توجه کرده و این وضعیت در بسیاری موارد به کشمکش و اتلاف انرژی و زمان برای تعیین مسئولین اصلی استان تبدیل شده است. نتیجه آنکه مسئولین تصمیم گیر ذیربط، کمتر به انتخاب اصلح تن داده اند. به نظر می رسد دلیل این کشمکش آن است که در ذهن بسیاری از افراد، مسئولیت ها و موقعیت های اجرایی، امتیاز و رانت تلقی می شوند نه مسئولیت (به این معنی که افراد در مقابل عملکرد خود مورد سؤال قرار گیرند).
پیشنهاداتی برای توسعه و رفع عقب ماندگی استان:
1- به دلیل جایگاه بسیار ویژه خوزستان در کشور، مدیریت استان در همه سطوح نیاز به انتخاب افرادی با تجربه موفق (نه صرفاً دارای تجربه) در سطوح ملی و البته توسعه یافته (بومی یا غیربومی) دارد. شواهد نشان میدهد که دولتها در طول دهه های گذشته (بلکه از زمان کشف نفت تا کنون)، واحدهای ملی و بزرگ موجود در استان را به صورت جزایر جداگانه از استان از طریق مدیران پرتجربه، قوی و موفق کنترل و مدیریت می کنند. جدا کردن واحدهای ملی از مدیریت استان باعث کماهمیت شدن انتخاب مدیران استانی شده است. لذا طی دو دهه گذشته بسیاری از مدیران استان از بین افراد ضعیف یا بسیار ضعیف انتخاب شده اند. نتیجه آنکه استان خوزستان علیرغم قابلیت های بی نظیر فوق الذکر، در تناقضی عجیب، به لحاظ شاخص های اجتماعی و اقتصادی در سطح استانهای محروم کشور قرار گرفته است. با این توصیفات، در صورتی که عزمی جدی توأم با تدبیر برای رفع عقب ماندگی خوزستان وجود داشته باشد، پیش از آنکه به فکر افزایش بودجههای استان باشید، به فکر انتخاب مدیرانی باشید که توسعه خواه (با تعریف فوق)، پرانگیزه، صاحب فکر و اندیشه، متخصص و با اعتماد به نفس باشید. چنین مدیرانی آنگاه قادر خواهند بود بودجه های دریافتی را به نحو بهینه صرف رشد و پیشرفت استان نمایند. هرگونه انتخابی غیر از آنچه بیان شد باعث می شود همچون دهههای گذشته سرمایههای انسانی و طبیعی استان تلف شده، عقب ماندگی تداوم یابد و زمینه بروز مخاطرات اجتماعی سیاسی فراهم گردد.
2- مدیریت جزیره ای واحدهای ملی (نفت، پتروشیمی، ذوب فلزات، ...) باعث شده بر خلاف انتظارات نظری و عملی، مضرّات ناشی از فعالیت این واحدها (آلودگی، ازدحام و ترافیک، تورم و ....) در استان رسوب کرده و امواج توسعه ای آنها (به قول فرانسوا پرو مبتکر نظریه قطب توسعه) به خارج از استان منتقل شود. با بهره گیری از مدیرانی با ویژگی فوق، زمینه سازگار شدن منافع ملی و محلی این واحدها در سطح استان فراهم میگردد.
3- استان خوزستان (همچون کل کشور) از دو بخش کاملاً متمایز سنتی و مدرن در همه ابعاد اقتصادی و اجتماعی تشکیل شده است. لذا برای رفع عقب ماندگی هر بخش، برنامهای مجزا و متناسب با ویژگیها و ساختارهای همان بخش ضروری است. ارائه و اجرای طرحهای کور و سطحی و یکسان با هدف رفع عقب ماندگی که تاکنون توسط بسیاری از مدیران و یا پیگیری برخی نمایندگان صورت گرفته نه تنها مشکل چندانی از عقب ماندگی استان را برطرف ننموده، بلکه در بسیاری موارد شرایط را وخیم تر کرده است. به عنوان نمونه، تأسیس واحدهای مدرنی مثل پتروشیمی یا صنایع فولاد با هدف کاهش بیکاری در شهرهای کوچک و محروم که درصد قابل توجهی از متقاضیان کار آنها فاقد تخصص و تحصیلات عالی و متوسطهاند و در بسیاری موارد بی سواداند نه تنها مشکل بیکاران آن شهرها را حل نکرده است بلکه به مهاجرتها و مشکلات اجتماعی ناشی از آن کمک کرده است.
4- تجربه بیش از صد سال حضور وسیع شرکت نفت و واحدهای جانبی آن و نیز حدود 40 سال واحدهای عظیم ملی در استان ثابت کرده است که عمده دلیل عقب ماندگی، نبود یا کمبود سرمایه و سرمایه گذاری نبوده بلکه عدم بهره برداری مناسب از این حجم سرمایه گذاری ها به دلیل حاکمیت دیدگاه های غیرتوسعه ای یا حتی ضد توسعه ای در بسیاری از نخبگان و تأثیرگذاران (روشنفکران، متخصصین، روحانیون...) بوده است. به عبارت دیگر، حاکمیت نگرش غیرتوسعه ای و بعضاً ضد توسعه ای افراد تأثیر گذار استان موجب تشدید عقب ماندگی استان شده است.
5- در نهایت، برای رفع غالب مشکلات اقتصادی استان و کشور (بیکاری، تورم، رشد کم یا منفی اقتصادی، توزیع درآمد ...) تولید باید اولویت اول برنامه تمام مدیران باشد. در استان خوزستان و در نگاه مدیران ذیربط، نه تنها تولید دارای اولویت بالایی نیست بلکه زیر فشارهای ناشی از ناکارایی بخش دولتی (به خصوص سازمانهای مالیات و عوارض بگیر)، بخش خصوصی تولید کننده استان به شدت نحیف و در بسیاری موارد تعطیل یا نیمه تعطیل شده اند (این البته جدای مشکلات کلی تولید ظرف یکی دو سال اخیر به دلیل اجرای نا مناسب هدفمندی یارانه ها می باشد). رفع این مشکل با انتصاب مدیرانی توسعه خواه که تولید در اولویت اول برنامه هایشان قرار دارد خواهد صورت خواهد گرفت.
در خاتمه امیدوارم اولین دیدار استانی تان برکات فراوانی برای کشور و استان خوزستان داشته باشد
